Herinrichting Bossche Broek Zuid
Het Bossche Broek Zuid gelegen ten zuiden van Den Bosch maakt onderdeel uit van het Natuurnetwerk Brabant en is aangewezen als Natte Natuurparel. Deze gebieden hebben extra natuurwaarden die afhankelijk zijn van een goede (grond)waterkwaliteit en -kwantiteit.
Samenwerken aan waterkwaliteit en - kwantiteit
Vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw zijn veel gronden ontwaterd ten behoeve van de landbouw, terwijl veel planten en dieren in het gebied juist een hoge waterstand nodig hebben. Daarnaast heeft de natuur hier te lijden onder een te hoge stikstofdepositie. In het Bossche Broek Zuid hebben we zowel te maken met verzuring en verdroging. De komende jaren werken Brabants Landschap, Waterschap De Dommel en de Gemeente Sint-Michielsgestel aan de herinrichting van het gebied met vochtige hooilanden en natte schraalgraslanden als resultaat.
Er zijn drie hoofddoelen voor het gebied
Looptijd project en planning
Het project is op 15 november 2022 toegelicht aan geïnteresseerden tijdens een inloopdag bij Buitenlokaal Haanwijk. Van 15 juni tot en met 26 juli 2023 lag het projectplan ter inzage. In het vierde kwartaal van 2023 wordt de uitvoering voorbereid, begin 2024 is gestart met de werkzaamheden. In december werden de werkzaamheden afgerond.
Tijdlijn
Aanplanten 3 hectare bos
Waterhuishouding op orde
Uitrijden maaisel op ontgraven percelen
Historische dijken opgehoogd
Alle percelen ontgraven
Eerste perceel is gereed
Start werkzaamheden
Inloopbijeenkomst Bossche Broek Zuid | Haanwijk 4a | 16.00-20.00 uur
Plantdag Rotary 's-Hertogenbosch: 1.000 struiken geplant
Ondertekening bouwteamovereenkomst
Informatiemiddag Herinrichting Bossche Broek Zuid
Verbod op gebruik metaaldetector in Bossche Broek Zuid
Brabants Landschap geeft geen toestemming voor het gebruik van metaaldetectors in het gebied Bossche Broek Zuid. Alle aanvragen hiertoe worden afgewezen. De bodem is de beste conservatieplek voor historische voorwerpen. Daar zijn ze beschermd tot er manieren zijn om deze voorwerpen te onderzoeken zonder ze op te hoeven graven. Tijdens de werkzaamheden in het gebied is er extra toezicht, en wordt dit verbod gehandhaafd.
Projectlocatie
Het Bossche Broek Zuid is het gebied ten zuiden van de A2 bij 's-Hertogenbosch. Deze snelweg vormt ook de grens met het Bossche Broek Noord, dat direct tegen de stad ligt. Aan de westzijde wordt het Bossche Broek Zuid begrensd door de Dommel, aan de noordoostzijde door de N617 (Bosschebaan). In het Bossche Broek Zuid liggen de deelgebieden Haanwijk, Dooibroek, Pettelaar, Sterrenbos en Oud Herlaar. Het grootste deel van het gebied is in eigendom van Brabants Landschap. Andere eigenaren zijn Staatsbosbeheer, gemeenten, waterschap De Dommel en particulieren.
Ecologische doelen, met een focus op waterafhankelijke natuur
De maatregelen richten zich hoofdzakelijk (maar niet uitsluitend) op het centraal gelegen, natte, lage gebied: de fossiele Dommelarm (zie kaartje). Hier heeft ooit de Dommel gestroomd en is nog steeds een lagere plek in het landschap.
Het realiseren van een Natte Natuurparel bestaat niet alleen uit het 'aanleggen' van vochtig hooiland of nat schraalland. Om deze natuurtypen te kunnen ontwikkelen én te kunnen behouden, moet gewerkt worden aan het bestrijden van de verdroging. Het gebied heeft ook een waterbergingsfunctie. Als er langdurig water in het gebied opgevangen moet worden, is het met de NNP-status extra belangrijk dat het water van goede kwaliteit is.
Verschralen
Het realiseren van natte schraallanden en vochtige hooilanden kan door het terrein anders te beheren, bijvoorbeeld door het vaker te maaien en het maaisel af te voeren (verschralen). Dat is een goede manier voor percelen die al vochtig genoeg zijn en die al voedselarm zijn. Dit wordt voor de natte en vochtige natuurtypen op ca. 54 hectare uitgevoerd. Ook wordt op deze manier ca. 78 hectare ‘Kruiden- en faunarijk grasland’ gerealiseerd. Dat is een natuurtype dat minder afhankelijk is van vochtige omstandigheden.
Maaiveldverlaging
Op veel plekken (ca. 46 hectare in het gebied) is verschralen echter niet voldoende. Daar wordt de fosfaatrijke (voedselrijke) bovenlaag afgegraven. Deze 'maaiveldverlaging' varieert van 10 tot 35 cm. Zo wordt het terrein dus voedselarmer. Na het afgraven wordt maaisel uit omliggende natuurterreinen verspreid over het perceel. De zaden die hier in zitten kunnen de ontwikkeling van de natuurtypen versnellen.
Watergangen (deels) dempen
Vochtig hooiland en nat schraalland vragen jaarrond om hoge waterstanden. Het ondieper maken van watergangen zorgt dat de drainerende werking van natuurpercelen langs die watergangen afneemt. De watergangen worden niet allemaal volledig gedempt, om te zorgen dat water op wegen en particuliere landbouwpercelen nog wel voldoende afgevoerd kan worden.
In en direct rond de fossiele Dommelarm worden watergangen en greppels wel volledig gedempt of afgedamd. Hier kan dan ook kwelwater vastgehouden worden (water van goede kwaliteit uit de diepe ondergrond).
(Toekomstvisie schets: Henriëtte Huijzer)
Omleiden landbouwwater
Om te voorkomen dat voedselrijk landbouwwater het projectgebied instroomt, wordt het water omgeleid. Het landbouwwater is grotendeels afkomstig van het Plein, een landbouwgebied ten zuidoosten van het projectgebied. Voor het omleiden van het water wordt de stromingsrichting van een watergang in het uiterste oosten van het gebied omgedraaid.
Kunstwerken en terreinvoorzieningen
Voor de aanpassingen in de waterhuishouding worden stuwen en duikers (‘kunstwerken’) aangebracht, vervangen of verwijderd. Er komen nieuwe rasters en poorten (omheiningen) rond de natuurpercelen om ze te kunnen beweiden of af te sluiten.
Houtopstanden verwijderen en aanplanten
Voor de realisatie en instandhouding van het watersysteem worden enkele houtopstanden (struweelhagen en bos) verwijderd. Ter compensatie wordt op 2 plekken in het projectgebied nieuw bos (natuurtype ‘haagbeuken- en essenbos’) geplant, in totaal ca. 4,8 hectare.
Waterberging en -veiligheidsdoelen (Herstelprogramma Overige Keringen)
Het Bossche Broek is een waterbergingsgebied. De keringen (lage dijken) in met name Bossche Broek Zuid zijn niet op orde. Dit is een risico bij extreem hoge waterstanden van de Dommel. Het werk aan de keringen wordt gecombineerd met het inrichten van de Natte Natuurparel. Zo kan een deel van de grond die afgegraven wordt, gebruikt worden bij het herstel van de keringen.
Landschappelijk en cultuurhistorische doelen (Buiten Museum Herlaar)
In 2017 werd landgoed Oud Herlaar verkocht aan Brabants Landschap. Samen met Het Noordbrabants Museum, Reset Architecture en Parklaan is een plan opgesteld om de oude kasteelplaats en boerderij in oude glorie te herstellen. Het wordt een museaal landschap waarbij de verschillende tijdlagen zichtbaar worden gemaakt. Voorwaarde bij deze verkoop is ook dat de natuurdoelen van het NNB gerealiseerd worden. Brabants Landschap geeft de volgende invulling hieraan:
Accentueren van landschapsstructuren
Nieuwe landschapsstructuren, geïnspireerd op de structuren uit de 18e eeuw, worden geaccentueerd door de aanleg van een drassige zone. Hier worden ook bomen aangeplant. Daarnaast komen er verschillende onverharde wandelpaden. Deze lopen langs de nog te plaatsen kunstwerken. De paden worden iets verhoogd aangelegd, waardoor ze ook de oude landschapsstructuren accentueren.
Cultuurhistorische situatie terugbrengen
Het maaiveld ten oosten van de toegangsweg naar Oud Herlaar wordt tot ca. 1 meter afgegraven. Zo wordt de cultuurhistorische situatie terug gebracht én de ontgraving sluit aan bij de realisatie van nat schraalland.
Nieuws over dit project
Graafmachines rollen vanaf maandag natuurgebied in voor grootscheepse operatie
Brabants Dagblad
Boeiende natuur- en wateropgave Bossche Broek Zuid
Provincie Noord-Brabant
90.000 kuub grond van zijn plek voor Natte Natuurparel
Brabants Dagblad
Meer informatie
Video Natuurnetwerk Brabant
-
© Provincie Noord-Brabant
Video Herstel Natte Natuurparel Bossche Broek Zuid
-
© Groen Ontwikkelfonds Brabant
Partners
